OORWEEG U OM IN ‘N AFTREEOORD IN TE KOOP? Deel 1

Deur Hoffie Hofmeyr

Ten einde ‘n paar riglyne aan voornemende kopers in aftreeoorde te bied, skets ons eers agtergrond oor aftreeoorde in hierdie eerste artikel. In die volgende nuusbrief sal ons aandag skenk aan spesifieke sake wat oorweging moet geniet alvorens ‘n persoon oorweeg om ‘n eiendom in ‘n aftreeoord te koop.

Die verblyfbehoeftes vir ouer persone was tot die vytigerjare gekoppel aan ouetehuise, waar hoofsaaklik na verswakte bejaardes omgesien is en waar staatsubsidies vir die doel bewillig is. Hierdie ouetehuise het onder die Wet op Openbare Gesondheid van 1936 geval, wat later vervang is met die Wet op Bejaarde Persone 81 van 1967, wat onder andere bepaal het dat enige fasiliteit vir die versorging van verswaktes, as ouetehuise beskou en bestuur moes word.  Laasgenoemde wet is weer deur die Wet op Ouer Persone 13 van 2004 vervang.

Die begrip “aftreeoord” het ook eers in die vyftigerjare algemeen geword toe die behoefte toegeneem het om, waar ouetehuise omgesien het na verswakte persone, behuising aan ouer persone te verskaf wat, hoewel hulle nog vir hulself kon sorg, minstens wanneer hulle in ‘n behuisingskema inkoop, hulle vroegtydig reeds voorsiening wou maak vir die dag wanneer hulle versorging benodig. In teenstelling met ‘n ouetehuis, bied ‘n aftreeoord dus gepaste behuising vir ouer persone in ‘n omgewing waar hulle rustig kan saamwoon en goeie sekuriteit geniet, sowel as die versekering het dat wanneer hulle mediese of verswakte sorg nodig het, dit ook tot hul beskikking sal wees.

In die era van hoë misdaadvlakke, die realiteit van inflasie en onsekerheid waarin seniors vandag leef, het dit feitlik onvermydelik geword dat hulle in ‘n stadium hul heil in aftreeoorde gaan soek. Dit is nie ‘n maklike besluit om te neem vir mense wat hulself reeds op gevorderde leeftyd bevind nie, want dit bring baie ontwrigting en trauma mee. Ten spyte daarvan moet die besluit so vroegtydig moontlik geneem word, sodat daar nog ruimte is om by die nuwe omstandighede aan te pas. So ‘n skuif kan verseker dat, indien die stap deeglik beplan en sorgvuldig stap vir stap oorweeg word, dit nog baie gelukkige jare verseker. Dis egter wenslik dat die voorneme om so ‘n stap te neem met naaste familielede en vriende bespreek word voordat daar na ‘n geskikte plek gesoek word. Terselfdertyd moet daarteen gewaak word om nie die eerste die beste te kies nie. Nog ‘n aanbeveling is om ‘n regsgeleerde of ‘n ouditeur (finansiële raadgewer) met ‘n grondige kennis van die aangeleentheid te raadpleeg.

Weens die huidige groot aanvraag na behuising vir ouer persone, word daar baie nuwe aftreeoorde regoor die land ontwikkel. Baie voltooide aftreeoorde het waglyste, terwyl vele van dié wat in aanbou is, op planne bemark word met beloftes dat geriewe soos versorgingsfasiliteite, later voorsien sal word. Dit is belangrik dat voornemende verkopers seker maak dat alle ondernemings wat in hierdie verband aan hulle gegee word, baie duidelik in die ooreenkomste wat hulle sluit, omskryf word, sodat latere probleme vermy en misverstande uitgeskakel kan word.

Daar is ook ander sake wat aandag moet kry. Aftreeoorde verskil en dit is noodsaaklik dat ‘n potensiële koper seker moet wees watter wetgewing op die aftreeoord van toepassing is. Sekere aftreeoorde is op die grondslag van aandeleblokskemas ontwikkel wat onder die Wet op Aandeleblokke 95 van 1980 val met ‘n huiseienaarsvereniging aan die roer van sake. Individuele verteenwoordiging in dié vereniging word op die grootte van die individu se aandeelhouding gegrond. Ander aftreeoorde is deeltitelontwikkelings, waar die deelkwota, wat eienaarskap van die wooneenheid verteenwoordig, onder die Deeltitelwet 95 van 1986 geregistreer word by die Akteskantoor, maar waar die bestuur onder die Deeltitelbestuurswet 8 van 2011 val. Die houers van deelkwotas is elkeen ‘n trustee wat op grond van sy of haar deelkwota ‘n Raad van Trustees verkies om die verantwoordelikheid vir bestuur van die aftreeoord na te kom. Behalwe gewone huur- en voltitelskemas, waar inwonerverenigings die verantwoordelikheid vir die bestuur het, is daar ook lewensregskemas waar die reg op okkupasie vir die duur van die ouer persoon se lewe ingevolge die Wet op die Behuisingsontwikkelingskemas vir Afgetrede Persone 65 van 1988, toegestaan word. In laasgenoemde geval is die bestuur in die hande van ‘n bestuursvereniging.

Die belangrikste aangeleenthede wat tydens die besluit om in ‘n aftreeoord in te koop, oorweging behoort te geniet, sal in die volgende uitgawe bespreek word.